نکات حفظ قرآن

براى حفظ قرآن، باید نکات زیر را در نظر بگیریم:

۱٫ نیّت ما باید دوستى با خدا و آشنایى بیشتر با قرآن باشد. یادمان باشد که همواره از خدا و امام زمان(علیه السلام) بخواهیم که ما را در این راه کمک نمایند. همچنین خوب است هنگام حفظ قرآن، با وضو و طهارت و رو به قبله باشیم.

۲٫ حفظ قرآن را از کودکى و نوجوانى آغاز کنیم تا آیات قرآن بهتر و بیشتر در جانمان بنشینند.

۳٫ هنگام حفظ، روخوانى آیات را صحیح و با صداى متوسّط انجام دهیم تا حفظ آیات آسانتر گردد.

۴٫ آیات را با لَحن و لهجه عربى و همراه با تأمّل و دقّت حفظ کنیم

۵٫ روش «تَرتیل»(۱) را بیاموزیم و هنگام حفظ، آیات را به همین روش فراگیریم.

۶٫ خوب است «تَجْوید» را نیز فراگیریم تا هنگام حفظ، آیات را زیبا و نیکو بخوانیم.

۷٫ براى حفظ قرآن همواره از یک جلد قرآن خاصّ و معیّن به طور ثابت استفاده کنیم تا در به یادسپارى جاى آیات موفّق تر باشیم.

۸٫ حفظ قرآن را با روزى نیم ساعت آغاز کنیم و سپس مدّت آن را زیاد کنیم. مثلاً بهتر است در ماه اوّل، روزى نیم ساعت; در ماه دوم، روزى یک ساعت; و در ماه سوم، روزى یک ساعت و نیم به حفظ بپردازیم. البتّه اگر بتوانیم وقت بیشترى را براى حفظ قرآن در نظر بگیریم، بسیار خوب است. به عبارت دیگر، حفظ قرآن حدّاقل داشته باشد، ولى حدّاکثر نداشته باشد.

۹٫ در زمان هاى ثابت و منظّم ـ مثلاً هر روز از ساعت ۷ صبح ـ به حفظ بپردازیم. نیز چنانچه یک روز از حفظ قرآن باز بمانیم، روز دیگر، قسمت عقب افتاده را جبران کنیم.

۱۰٫ حفظ را با سوره هاى کوچک ـ در جزء سى اُم ـ آغاز کنیم تا زودتر نتیجه آن را ببینیم و خوشحال و دلگرم شویم. همچنین در کنار حفظ آیات، شماره آن ها را نیز حفظ کنیم. البتّه باید از قرآنى استفاده کنیم که شماره آیات آن معتبر باشد.

۱ـ «ترتیل» یعنى خواندن قرآن به طور منظّم و شمرده، همراه با تدبّر در معناى آن، به گونه اى که همه قواعد خواندن قرآن نیز رعایت شود.

۱۱٫ یک بار به صورت کُنْد و بار دیگر به صورت متوسّط و بار دیگر به صورت تند، به تمرین حفظ بپردازیم; آن گاه هر کدام را که آسان تر است، انتخاب نماییم. معمولاً حفظ به صورت متوسّط آسان تر است.

۱۲٫ در مکان ساده و ثابت و داراى سکوت و آرامش و هواى سالم و آزاد به حفظ مشغول شویم، زیرا در چنین مکانى زودتر به تمرکز حواسّ دست مى یابیم. همچنین پیش از تمرین، چند دقیقه به خالى کردن ذهن از افکار مختلف بپردازیم.

۱۳٫ برخى عقیده دارند که حفظ قرآن در اوّل صبح ـ به ویژه پیش ازطلوع آفتاب ـ بسیار بهتر است. برخى دیگر نیز عقیده دارند که حفظ قرآن در آخر شب ـ مثلاً پیش از خواب ـ مفیدتر است. به هر حال، مى توان از هر وضعیّت مناسب ذهنى و فکرى براى حفظ قرآن استفاده نمود.

۱۴٫ هنگام هیجان و اضطراب، گرسنگى، تشنگى، خستگى، خواب آلودگى، ناراحتى و عصبانیت، پس از غذا خوردن، و مانند آن ها قرآن را حفظ نکنیم. براى حفظ باید نشاط داشته باشیم تا بهتر و بیشتر آیات را حفظ نماییم. همچنین در هنگام حفظ به کار دیگرى ـ مانند صحبت با دیگران ـ مشغول نباشیم.

۱۵٫ براى حفظ کردن از قرآنى استفاده کنیم که نه خیلى بزرگ و نه خیلى کوچک باشد. نیز اندازه هر روزه را با «صفحه» حساب کنیم و نه با آیه، زیرا بلندى و کوتاهى آیه ها یکسان نیست. مثلاً روزى یک صفحه از قرآن را حفظ کنیم، نه روزى ۱۰ آیه را.

۱۶٫ مى توان هم از قرآن هاى داراى رسم الخطّ فارسى ـ مانند خطّ طاهر خوشنویس ـ و هم از قرآن هاى داراى رسم الخطّ عربى ـ مانند خطّ عثمان طه ـ استفاده کرد. البتّه حفظ با استفاده از قرآن هاى داراى رسم الخطّ فارسى، براى ما آسان تر است.

۱۷٫ حفظ قرآن نیازمند تکرار است و تکرار و تکرار; پس تمرین مداوم را فراموش ننماییم. بهتر است که حفظ را در فاصله هاى زمانى مختلف انجام دهیم، مثلاً نیم ساعت در صبح و نیم ساعت در شب به تمرین بپردازیم.

۱۸٫ براى استفاده بیشتر از وقت، در حالت هاى گوناگون ـ مانند هنگامى که بر وسیله نقلیّه سواریم ـ آنچه را به یاد سپرده ایم تکرار کنیم تا هیچ فرصتى را براى تمرین از دست ندهیم.

۱۹٫ براى حفظ از قرآن هاى بدون زیرنویس فارسى استفاده کنیم، زیرا ممکن است توجّه به ترجمه ما را از مسیر اصلى حفظ قرآن دور کند. البتّه خوب است که پس از حفظ کردن هر قسمت، به معانى آن نیز توجّه کنیم.

۲۰٫ برخى عقیده دارند که بهتر است مطالعه و حفظ قرآن در هنگام راه رفتن انجام نپذیرد. در چنین حالى، خوب است به تکرار محفوظات خود بپردازیم و قرآن کوچکى را براى مراجعه به قسمت هاى فراموش شده همراه داشته باشیم.

۲۱٫ آشنایى با دستور زبان عربى در حفظ قرآن بسیار مؤثّر است. پس خوب است با دستور زبان عربى آشنا شویم.

۲۲٫ یکى از حافظان قرآن مى گوید: «باید شروع حفظ قرآن از اسامى

سوره ها باشد، مثلاً در آغاز اسامى سوره ها را پنج تا پنج تا تقسیم کنیم و پس از حفظ کردن اسامى پنج سوره اوّل، به حفظ اسامى پنج سوره دوم بپردازیم. و این کار را آن قدر ادامه دهیم تا اسامى سوره ها کاملاً حفظمان بشود. در پایان، اسامى تمام سوره ها را چندین بار تمرین و تکرار مى کنیم تا کاملاً در ذهنمان باقى بماند.»

۲۳٫ براى حفظ آیات قرآن، نخست آیه اوّل هر سوره را حفظ مى کنیم. سپس به سراغ آیه دوم مى رویم و آن را حفظ مى نماییم. بعد از آن، هر دو آیه اوّل و دوم را از حفظ مى خوانیم. آن گاه، آیه سوم را حفظ مى کنیم. سپس، آیه هاى اوّل و دوّم و سوّم را از حفظ مى خوانیم. به همین ترتیب، آیات بعدى را نیز حفظ مى نماییم تا یک صفحه تمام بشود. آن گاه یکایک صفحه هاى بعد را همانند صفحه اوّل حفظ مى کنیم تا حفظ یک سوره پایان یابد. همین روش را تا انتهاى حفظ قرآن ادامه مى دهیم. نکته مهم این است که تا یک قسمت را خوب حفظ نکرده ایم، به سراغ قسمت دیگر نرویم.

۲۴٫ برخى از آیات قرآن با یک بار; برخى با دو بار; و برخى با چند بار خواندن حفظ مى شوند. از این رو، نباید همه آیات را از این نظر یکسان بدانیم. تعداد دفعات تمرین براى حفظ هر آیه به قدرت حافظه و شرایط روحى ـ زمانى ـ مکانى هر شخص و نیز آسانى و کوتاهى آیه بستگى دارد.

۲۵٫ چنانچه آیه اى طولانى باشد، مى توانیم آن را قسمت به قسمت حفظ کنیم. یعنى نخست قسمت اوّل را تمرین کنیم و آن گاه قسمت دوم را; بعد هر دو قسمت را از حفظ بخوانیم; سپس قسمت سوم را تمرین

کنیم و هر سه قسمت را از حفظ بخوانیم; و این روال را ادامه دهیم تا حفظ آیه به پایان رسد.

۲۶٫ در حفظ آیات شبیه به هم، تمرین و دقّت بیشترى لازم است. مثلاً اگر آیات دیگر را پنج بار تمرین مى کنیم، این گونه آیات را دَه بار تمرین کنیم.

۲۷٫ هر سوره یا هر قسمت را که حفظ کرده ایم، نزد شخص دیگرى مانند برادر، خواهر یا دوستمان ـ که با روخوانى قرآن آشنا باشد ـ از حفظ بخوانیم تا اشتباهاتمان را گوشزد کند.

۲۸٫ مى توان حفظ قرآن را به صورت مباحثه دو نفرى انجام داد. مباحثه به این شکل است که ابتدا یک نفر آیه یا قسمتى را بخواند و سپس نفر دیگر آیه یا قسمت بعد را بخواند و همین ترتیب ادامه یابد تا آن سوره یا قسمت پایان پذیرد.

۲۹٫ شنیدن نوارهاى تَرتیلِ قرآن، عاملى مؤثّر در حفظ آیات به شیوه اى درست و زیباست.

۳۰٫ بهتر است مقدار آیات در هر نوبتِ حفظ کمتر باشد، ولى تعداد و مقدار تمرین افزایش یابد.

۳۱٫ هر قدر کمتر میان تکرار محفوظات و حفظ آیات فاصله بیندازیم، آن ها را دیرتر فراموش مى کنیم.

۳۲٫ گفته اند: «حفظ قرآن مشکل است، ولى نگهدارى محفوظات قرآنى مشکل تر است.» پس پشتکار و استمرار در حفظ آیات را فراموش ننماییم. مثلاً اگر ده سوره قرآن را حفظ کرده ایم، باید هر روز یکى از آن ده

سوره را در ساعت معیّن تکرار و مرور کنیم و به صورت تلاوت (باصدا) بخوانیم. اگر هنگام مرور، قسمتى را به یاد نیاوردیم، ابتدا کمى فکر کنیم و سپس در صورت لزوم به قرآن بنگریم