روش صحیح حفظ قرآن کریم

روش صحیح حفظ قرآن کریم
آیات حفظ شده لازم است در دفعات متعددی تکرار شود، تا اینکه بصورت ملکه ذهنی در آید و در ذهن ثابت شود. بطور یکه قبلاً گفته شد، لازم است مقدار وقتی را که صرف حفظ قرآن می‌شود به دو قسمت تقسیم کرد. در قسمتی از آن به حفظ آیا ت جدید پرداخت و در قسمت دوّم باید آیات حفظ شده قبلی تکرار شود .

در جهت تکرار آیات حفظ شده علاوه بر وقتی که در شبانه روز به این کار اختصاص می‌یابد، می‌شود از وقتهائی که در بین روز غالباً تلف می‌شود و از بین می‌رود،استفاده کرد.مثلاً وقتی که کسی به مدرسه و محل کار خود می‌رود یا در وسیله نقلیه نشسته است و بجائی می‌رود و یا منتظر شروع کار ، درس است و یا درصفی مثل صف نانوائی ایستاده و منتظر رسیدن نوبت خود است.
در این زمینه مناسبت دارد به مطلب جالبی اشاره شود که از عالم و مرجع تقلید بزرگ شیعه حضرت آیة اللّه بروجردی رحمة اللّه علیه نقل شده است . و آن اینکه روزی در جلسه درس ایشان بعضی از علما به ایشان اعتراض گونه‌ای کردند که شما گاهی اندکی دیرتر از وقت تعیین شده در جلسه درسی حاضر می‌شوید و در نتیجه مقداری از وقت ما تلف می‌شود!
ایشان فرمودند :اینکه من گاهی اندکی دیرتر سر درس حاضر می‌شوم از روی ناچاری است. مثلاً‌ فردی از راه دور آمده است به دیدن من و کاری با من دارد و سوالی دارد و در نتیجه من ناچار اندکی دیر سر درس می‌آیم . اما شما چرا وقتتان تلف می‌شود ؟ شما بهتر است دراین دقایق که انتظار شروع درس را می‌کشید به حفظ آیاتی از قرآن بپردازید و خود من ـ منظور آیه اللّه بروجردی است ـ دوازده جزء از قرآن را در این نوع وقت‌ها یعنی دقایقی که منتظر شروع درس بودم حفظ کردم .
چنانکه می‌دانیم در آیات قرآن مجید خداوند عالم بطور مکرر به بندگانش دستور ذکر اللّه آن هم بصورت کثیر صادر فرموده است از جمله:
«یا ایها الذین آمنوا اذکر وا الله ذکرا کثیرا» (سوره احزاب ، آیه 41)
یعنی ای کسانیکه ایمان آورده اید اللّه را یاد کنید آن هم یاد کردن کثیر ، یعنی بطور مستمر و پی در پی متوجه او شوید .
ذکر اللّه آثار و نتایج و فواید زیادی دارد که توضیح کامل موضوع احتیاج به مباحث مفصّل و تالیف کتابهای مستقلی دارد وطبعاً‌حتی طرح موضوع و بعضی از نکات آن در حد ارتباطی که با تکرار آیات حفظ شده از قرآن‌دارد اشاره‌ای می‌کنیم:
بطوریکه در آیات ذکر شده ملاحظه می‌شود، خداوند عالم فلاح انسان را متوقف بر ذکر اللّه کثیر کرده است. یعنی رسیدن انسان به مقصد حیات و ورود به زندگی در بهشت ـ‌ که فلاح حقیقی در آن صورت حاصل می‌شود ـ‌ از طریق ذکر اللّه آن هم بصورت کثیر تحقق می‌یابد.
ذکر اللّه بصورت مستمر و در همه حالات
درآیاتی از قرآن مجید دستور ذکر اللّه بطور استمراری صادر شده است. خداوند می‌فرماید :
«فادا قضیتم الصلاة فاذکروا الله قیاما و قعودا وعلی جنوبکم»(سوره نساء آیه 103) یعنی وقتی نماز را تمام کردید به ذکر اللّه بپردازید در حال ایستاده و نشسته و به پهلو خوابیده، منظور این است که در همه حالات اللّه را ذکر کنید و چیزی مانع آن نشود .
در صورتیکه کسی در مقام حفظ کردن قرآن بطور مستمر و در هر فرصتی که پیش می‌آید به تکرار آیات حفظ شده بپردازد، موضوع ذکر اللّه کثیر و آثار آن درمورد او تحقّق پیدا خواهد کرد . چون قرائت آیات قرآن و در ذهن حاضر کردن آنها یکی از مراتب مهم ذکر اللّه است . یعنی کسانیکه به تکرار مستمر آیات قرآن ـ حتی در ذهن ‌ـ اشتغال پیدا می‌کنند در مقام و موقعیت بسیار متعالی و باعظمت اهل ذکر قرار می‌گیرند و روح آنها پی در پی با عطر توحیدی معطر می‌شود و با نور آیات قرآن منوّر می‌شود.
در احادیث نقل شده از ائمه معصومین ثواب عظیمی برای کسی که قرآ‌ن مجید را قرائت می‌کند ذکر شده است از جمله امام محمد باقر می‌فرمایند:کسی که قرآن را در نماز خود بخواند در حالیکه ایستاده نماز می‌خواند،خداوند به هر حرفی از آن صد حسنه برای او می‌نویسد و هر کس آن را در نماز در حال نشسته بخواند ، خداوند به هر حرفی پنجاه حسنه برای او می‌نویسد و هر کس آ ن را در غیر نماز بخواند، خداوند به هر حرفی ده حسنه برایش می‌نویسد.
دراین زمینه روایات دیگری وجود دارد که از آنها برمی‌آید که اگر کسی آیه‌ای را در ذهن خود تصوّر کند و یا گوش فرا دهد به قرائت دیگران، مطابق هر حرفی یک حسنه برای او نوشته می‌شود.
با این توضیح مشخّص می‌شود که تکرار آیات حفظ شده مراتب عظیمی از ثواب با خود همراه خواهد داشت و هیچ کار دیگری دارای این همه آثار مبارک نخواهد بود.
برنامه حفظ از هفته یازدهم
دراین هفته سوره انفطار و 15 آیه از سوره تکویر حفظ شود، وحفظ بقیه سوره مطفّفین به هفته بعدی موکول شود. و سوره انشقاق و 10 آیه اول سوره مطفّفین سه مرتبه تکرار شود .
این که دریک سوره، بعد از حفظ تعدادی از آیات فاصله تعیین شد،به جهت آن است که حفظ بعضی از سوره‌ها در یک مرتبه گاهی اوقات مقداری ایجاد مشکل می‌کند؛ از این رو برای این که جاذبه و شیرینی حفظ تحت تاثیر خستگی ذهن قرار نگیرد ،لازم است جهت ایجادنوعی تنوع یک سوره در دو یا چند بخش حفظ شود .
هفته دوازدهم
در این هفته از آیه 11 تا 30 سوره مطففین و بقیه سوره تکویر حفظ شود و سوره انفطار و انشقاق و بروج و طارق دو مرتبه تکرار شود .
هفته سیزدهم
از این هفته بقیه سوره مطففین ـ 6 آیه آخر ـ‌و 30 آیه اول سوره عبس حفظ شود و سوره ‌های مطففین و تکویر سه مرتبه و سوره‌های اعلی و غاشیه و فجر وبلد و شمس یک مرتبه و در صورت امکان دو مرتبه و حتی بیشتر تکرار شود
هفته چهاردهم
در این هفته بقیه سوره عبس و سوره نازعات حفظ شود و سوره‌های طارق و بروج و انشقاق و مطففین یک مرتبه تکرار شود.
بطوریکه قبلاً گفته شد تکرار سوره‌ها هرچه بیشتر انجام بگیرد ، بهتر خواهد بود و در این برنامه حداقل تکرار تعیین می‌شود و اگر دفعات تکرار بیشتر از حد تعین شده باشد ، بهتر خواهد بود .
هفته پانزدهم
دراین هفته سوره نبا حفظ شود و سوره‌های لیل تا ناس یک مرتبه تکرار شود و به این ترتیب و در صورت بکار بستن دقیق این برنامه یک جزء قرآن‌مجید بطور کامل و دقیق و آیه به آیه حفظ و تکرار شده است .
هفته شانزدهم
در این هفته سوره مرسلات از جزء 29 حفظ شود و برنامه تکرار جزء 30 که قبلاً‌حفظ شده، بصورت ذیل ادامه یابد :
لازم است سوره‌ها ی جزء 30 بطور تقریبی به 4 قسمت تقسیم شور و هر قسمت در طول هفته یک مرتبه تکرار شود . اما علاوه بر آن سوره هایی که اخیراً‌حفظ شده ، یعنی سوره‌های تعیین شده، برای هفته‌های یازدهم تا پانزدهم حداقل در این هفته و هفته بعد دو مرتبه تکرار می‌شود.
هفته هفدهم
دراین هفته سوره انسان و 20 آیه از سوره قیامت حفظ شود و سوره مرسلات درطول هفته سه مرتبه تکرار شود. و این تکرار علاو ه برنامه تکرا ر یک چهارم جزء 30 است که در هفته شانزدهم دکر شد.
هفته هیجدهم
در این هفته بقیه سوره قیامت و30 آیه اول سوره مدثر حفظ شود و سوره انسان و 20 آیه اول سوره قیامت در طول هفته 3 مرتبه تکرار شود و همچنین سوره مرسلات دو مرتبه درطول هفته تکرار شود.
مراحل حفظ قرآن
+ نوشته شده در پنجشنبه دوم مرداد 1393 ساعت 10:7 شماره پست: 66
مراحل حفظ قرآن
حفظ قرآن سرمایه عظیمی است که برای کسب آن باید از طریق صحیح عمل نمود تا آنچنان که باید و شاید در ذهن جا بگیرد و جام جان انسان را جلا بخشد. جهت بهخاطر سپردن این حصن حصین و این ذکر مبین، 7 مرحله به ترتیب ارائه میشود تا شیفتگان آن کلام نورانی با توجه و عمل به این مراحل گامهای موفقیت را در این مسیر بردارند.
در کار حفظ لازم است حافظ قدم به قدم به ترتیب بر طبق اصول خاص پیش رود تا نتیجه بهتری حاصل کند. اگر همه مراحل به صورت کامل و به ترتیب رعایت شود، در سهولت و تقویت حفظ بسیار مؤثر خواهد بود. آنچه در ادامه میاید، بیان این مراحل هفتگانه است.
مرحله اول: روخوانی
اولین مرحله برای حفظ، آشنایی مختصر و ابتدایی ذهن با ایاتی است که قرار است حفظ شود. برای این کار لازم است آن مقدار از آیات ـ مثلاً یک صفحه ـ چند بار از روی قرآن با دقت کامل به کلیه الفاظ و حرکات به صورت معمولی یا ترتیل با صدای متوسط تلاوت شود.
مرحله دوم: گوش سپردن به نوار ترتیل
پس از آن در صورت امکان صفحهای را که بناست حفظ شود، از نوار ترتیل گوش کند تا یقین به صحت قرائت آیات حاصل گردد و در حفظ آنها اشتباهی پدید نیاید.
تذکر: افرادی که در تلاوت صحیح آیات مورد نظر دچار مشکل هستند، بهتر است ابتدا از نوار ترتیل برای رفع اشکالات خود بهره بگیرند و با اطمینان از صحت قرائت آنچه را در مرحله اول توضیح داده شد، انجام دهند.
مرحله سوم: توجه به مفاهیم
گام سوم در تسهیل حفظ فراگیری ترجمه صفحه مقرر است. فهم معانی این آیات، علاوه بر تسهیل حفظ، موجب لذت معنوی بیشتر و زمینهساز آشنایی بیشتر با معارف عالی قرآن خواهد بود.
اما لازم است برای حفظ بهتر، قرآن شما بدون ترجمه باشد و در یادگیری معانی از تفسیر یا ترجمه قرآن دیگری استفاده کنید.
مرحله چهارم: جمله بندی
پس از سه مرحله قبلی برای حفظ آیات طولانی و متوسط باید آنها را با توجه به علامات صحیح وقف و ابتدا، به صورت دقیق و صحیح جملهبندی کرد. برای این کار میتوان از نوار ترتیل یا اساتید مجرب یاری جست.
مرحله پنجم: تکرار
انجام مراحل مذکور موجب تقویت توانایی ما در حفظ و آمادگی بهتر برای حفظ آیات میشود. اکنون نوبت به حفظ آیات میرسد. فرض میکنیم هر بار میخواهیم یک صفحه از قرآن را به خاطر بسپاریم. خردسالان این کار را کلمه به کلمه یا چند کلمه به چند کلمه و بزرگسالان آیات کوتاه را آیه به آیه و آیات متوسط و طولانی را مطابق همان جملهبندی که قبل از این انجام دادهاند، آغاز نمایند و در حفظ آیات ارتباط میان کلمات و جملات را رعایت کنند. برای حفظ کردن باید با توجه عمیق و نگاه دقیق همه کلمات مورد نظر را همراه با حرکات صحیح آنها چند مرتبه تکرار کرد تا وارد حافظه گردد و به صورت صحیح ثبت شود.
نکته شایان ذکر این است که هنگام تکرار آیه نباید فقط به مرور ذهنی یا گوش دادن به نوار ترتیل قناعت شود؛ بلکه تلفظ کلمه به کلمه آیات نقش مؤثری در به خاطر سپردن آنها خواهد داشت. البته رعایت وقف و ابتدا ـ حتی الامکان ـ در هنگام حفظ بر حسن کار خواهد افزود و عجین نمودن آن با قواعد زیبای تجوید و صوت دلربا و لحن دلنشین زینتبخش قرآن خواهد بود.
مقدار تکرار آیات بستگی به عوامل مختلف دارد؛ از جمله:
1. قدرت حافظه و استعداد افراد: ممکن است عدهای با 3 بار و برخی با 5 بار تکرار یا بیشتر در حفظ مسلط شوند.
2. آسانی و سختی آیات: طبیعتاً ایاتی که کلمات سختتر دارند، نیاز به تکرار بیشتری خواهند داشت.
3. میزان آشنایی ذهن با واژهها و کلمات آیه: هر چه انس افراد با آیات قرآن پیش از حفظ بیشتر باشد، حفظ برای آنها سهلتر خواهد بود و نیاز به تکرار و وقت کمتری خواهند داشت. مهم این است که تکرار به اندازهای باشد که پس از آن آیه مورد نظر، بهطور با تسلط و کیفیت عالی و به راحتی تلاوت شود.
بنابراین حفظ صحیح آیات مبتنی بر تکرار به اندازه کافی و به صورت دقیق و اصولی است.
مرحله ششم: استحکام
اکنون برای حصول اطمینان از حفظ کامل و بدون نقص و اشتباه آیه مورد نظر، قرآن را بسته، آن را چند بار از حفظ تلاوت میکنیم تا اشکالات احتمالی مرتفع شده، آیه محفوظ در ذهن مستحکم گردد.
مرحله هفتم: ارتباط
پس از اطمینان از صحت حفظ آیه اول سراغ آیه دوم رفته، با همین کیفیت به خاطر میسپاریم. آنگاه بین این دو آیه ارتباط برقرار کرده، آنها را با یکدیگر از حفظ قرائت میکنیم. با این ترتیب ادامه میدهیم تا صفحه به پایان برسد. آنگاه همه آیات صفحه را با رعایت ارتباط بین آنها چند بار از حفظ میخوانیم تا کاملاً در ذهن جای گیرد. از آنجایی که موضوع بعضی آیات یکی است و در معانی با یکدیگر مرتبطاند، میتوان به کمک مفهوم این نمونه از آیات، ارتباط لفظی بین آنها را به خاطر سپرد.
اگر تعداد آیات یک صفحه زیاد باشد، لازم نیست هنگام حفظ همه آیات صفحه به آیه اول پیوند داده شود؛ مثلاً صفحهای که دارای 15 آیه است، میتوانیم آیات آن را 5 تا 5 تا حفظ کرده، میان آنها ارتباط برقرار نماییم، سپس روی پیوند میان کلیه آیات صفحه کار کنیم.
اگر بعد از حفظ تمام صفحه ابتدای آیات صفحه را (چند کلمه اول آیه) در ذهن یادآوری نماییم، به ارتباط دقیق آیات در حافظه کمک کردهایم.
ارتباط باید میان صفحات و سورهها نیز برقرار گردد؛ به این صورت که پس از اتمام حفظ هر صفحه، آخرین آیه آن به اولین آیه صفحه بعد متصل میشود و با پایان یافتن حفظ هر سوره، آخرین آیه آن به اولین آیه سوره بعد پیوند مییابد. این کار موجب خواهد شد که هرگاه میخواهیم ایهای را بخوانیم، آیه بعد بلافاصله به ذهن بیاید و با اتمام هر صفحه، آیات صفحات بعدی و با تمام شدن هر سوره، سورههای بعدی فراموش نشوند.
مطلبی که بسیار حائز اهمیت است و باید برای حفظ آیات مدنظر قرار گیرد، این است که در جایجای قرآن میزان و ملاک تسلط بر آیات را سوره حمد بدانیم. تا ایهای را به صورت دقیق حفظ نکردهایم، به سراغ ایههای بعد نرویم، تا صفحهای را با اطمینان حفظ نکردهایم، صفحه بعد را شروع ننماییم، تا سورهای را در ذهن کاملاً ثبت نکردهایم، حفظ سوره دیگر را لحاظ ننماییم.
همچنین اگر سعی شود ایاتی را که در هر نوبت حفظ کردهایم، برای فرد دیگری ارائه دهیم، صحت محفوظات خود را تقویت نمودهایم و از اعتماد به نفس بیشتری برخوردار خواهیم شد.
استمرار و دقت، شرط رسیدن به مقصود است. سطحی و ضعیف حفظ کردن موجب میشود ثبت آنها در حافظه نیز ضعیف باشد و همین امر ممکن است زمینه فراموشی آیات را به وجود آورد.