شیوه های ممنوع در قرائت قرآن کریم
شیوه های ممنوع در قرائت قرآن کریم
برای قرائت قرآن کریم، روش های مختلفی وجود دارد که بعضی از این روش‌ها ممنوع و حرام و بعضی جایز و مشروع می‌باشد. با توجه به اینکه شیوه‌های تلاوت در ایجاد فرم تحریر نقش اساسی دارد لذا به این موارد اشاره‌ای کوتاه خواهد شد.
در باب تحریرهای عربی باید گفت که این تحریرها مختص موسیقی عربی است و در سرودها و قصاید دینی و تلاوت قرآن و …. بکار می‌رود. البته بعضی معتقدند که تحریرهای عربی تأثیر گرفته از ویبراسون‌های موسیقی غرب است و تحریرهای موجود در تلاوت فرم خاصی از تحریرها می‌باشد که البته به نظر می‌رسد، نظر قوی و متقنی نباشد. زیرا تحریر در فواصل موسیقایی نیم پرده‌ای تولید و تلفظ می‌شود که چنین مسئله‌ای در موسیقی غربی اصلاً موضوعیت ندارد.
اما روش های ممنوع به شرح زیر است:
در باب روشهای ممنوع در تحرک صوتی (تحریر) از پیامبر اکرم(ص) روایت مشهوری وجود دارد که به علت ارتباط این مسئله با تحریر اشاره می‌شود. ایشان فرمودند که قرآن نباید به سه روش خوانده شود:
الف): ترجیع.
در مورد این کلمه اقوال مختلفی وجود دارد. اما تعریف مشهور آن ایجاد موج در صدا و بالا و پایین کردن صدا همراه با کشش است. این حالت امروزه به عنوان چهچهه شناخته شده است. این ویژگی در آواز و تصنیف بکار می‌رود ولی در تلاوت از محرمات است. به طور کلی هر چیزی که در شأن قرآن باشد و باعث اکرام و تعظیم تلاوت آن شود، مجاز است ولی عکس تعریف ذکر شده باشد ممنوع خواهد بود. همچنین در کنار شناخت شأن تلاوت، باید اصول هر هنری شناخته شود.
ب): تحریف (رهبانیت)
این حالت، از نحوه خواندن انجیل توسط مسیحان برداشت شده است. و بدین معنا است که جماعتی، قرآن را به صورت گروهی و همخوانی به نحوی بخوانند که بعضی از افراد گروه صدا را قطع کرده و بقیه افراد صدا را ادامه دهند. بعد از آن دوباره یک گروه صدا را قطع کرده و گروه بعدی صدا را ادامه دهند. بدین صورت اصلاً صدا قطع نمی‌شود. همچنین از تک خوان نیز در این گروه ها استفاده می‌شود. این حالت شبیه کارهای اپرایی و کُرالی است. لذا از محرمات شناخته می‌شود. البته امروزه در گروه‌های همخوانی، قرائت آیات به صورت جمعی به صورت فوق صورت نمی‌گیرد و افرادی که مبادرت به تلاوت قرآن به صورت گروهی می‌کنند غالباً از قاریان قرآن کریم هستند و با قواعد تجویدی نیز آشنایی کامل دارند. البته بعضی از گروه‌ها نیز خلاف این کار را انجام داده‌اند که البته به نظر اهالی فن در این زمینه شبهه وجود دارد. اجرای گروهی تلاوت قرآن کریم برای اولین بار توسط قاریان ایرانی و اندونزیایی صورت گرفت. اهل سنت هنگام شنیدن این کار تعبیر به بدعت می‌کنند. تعبیر به بدعت به علت عدم رعایت وقف است که البته اگر کسی با کیفیت اجرایی آشنایی نداشته باشد همین ذعنیت خواهد داشت.
ج): نَوح
شیوه ای از خواندن است که قاری قرآن از آن برای به گریه انداختن مستمع خود استفاده کند. در واقع طوری قرآن بخواند که دیگران از شنیدن آن گریه کنند. این حالت را در مصر با عنوان نیاحه و مداحی می‌شناسند. اجرای تلاوت قرآن توسط بعضی از افراد ناآگاه به فن تلاوت، مصداق همین دسته می‌باشد.
۲ – تحزین
هنگامی که قاری قرآن در هنگام قرائت از حالت طبیعی خارج شود و به قصد ریا و سمعه تلاوت قرآن کند و از شدت خشوع و خضوع نزدیک است که به گریه بیافتد به چنین حالتی تحزین می‌گویند که قطعاً از محرمات در تلاوت قرآن می‌باشد. البته استفاده از نغمات محزون مصداق این مسئله نیست. زیرا دو عنصر ریا و شیوه قرائت در آن مطرح نیست.
۳ – ترقیص
تند و کند کردن قرائت کلمات و همچنین مکث بر روی حروف ساکن و به یک باره قرائت کلمه‌ی بعد را ترقیص می‌گویند. در واقع ترقیص یعنی قرائت ریتمیک که باعث ایجاد رقص در مستمع شود. در این روش به علت عدم رعایت قانون تجوید و ….. استفاده از آن از محرمات است.
۴ – تطریب
آهنگ دادن به کلام که همراه با کشش‌های زیاد صدا و همچنین چرخاندن صدا در گلو باشد را تطریب می‌گیوند. بعضی معتقدند این مسئله بیشتر با تصنیف در موسیقی ایرانی مترادف است. این روش نیز به علت عدم رعایت قانون تجوید و …. از محرمات به شمار می‌شود. ایجاد طرب و شادی از مصادیق این دسته است. قرائت قرآن با حالت شاد، اصلاً در تلاوت موضوعیت ندارد و اگر شخصی بتواند با چنین حالتی تلاوت قرآن کند، قابل قبول نخواهد بود.
۵ – ترعید
ترعید به معنی لرزش صدا است و چیزی شبیه به تحریر. البته تحریر تحت اختیار خواننده است ولی لرزش تحت اختیار نیست. بعضی گفته‌اند تحریرهای خیلی تند ترعید محسوب می‌شود و بعضی نیز از آن تعبیر به لرزش فردی می‌کنند که سرما خورده است و بدون اختیار می‌لرزد. روشهای غیر علمی برای ایجاد تحریر به هیچ وجه قابل قوبل نیست. زیرا تحریر باید تلفظ شود و ترعید نقطه مقابل تلفظ است. حرکت دادن دست و بدن و …. برای ایجاد تحریر اشتباه است و در واقع این کار ترعید محسوب می‌شود. در اینجا به چند روش غیر علمی و عامیانه در ایجاد تحریر اشاره می‌شود که در وافع ترعید محسوب می‌شود:
۱ – حرکت دست
بعضی از افراد ناآگاه معتقدند برای ایجاد تحریر، دستان خود را باید حرکت دهیم تا تحریر ایجاد شود. برای مثال اگر کسی نمی‌تواند بر روی کلمه‌ای تحریر بزند در هنگام ایجاد تحریر دستان خود را سریع در کنار خود حرکت دهد.
۲ – حرکت بدن
بعضی نیز معتقدند حرکت یکباره بدن به چپ و راست باعث ایجاد تحریر می شود.
۳ – حرکت سر
این حالت نیز مانند حرکت بدن است با این تفاوت که سر را به چپ و راست به صورت سریع حرکت دهیم.
۴ – تحریر با شکم
بعضی معتقدند که برای ایجاد تحریر باید با نوک انگشتان خود به صورت مداوم و سریع، شکم را به داخل فشار داد. این کار در ایجاد تحریر تأثیر دارد.
۵ – تحریر با کلیه‌ها
همین حالت نیز مانند قمت قبلی است با این تفاوت که فشار و ضربه به کلیه ها وارد می‌شود.
۶ – تحریر با سیب گلو
حال باید پرسید که آیا استفاده از چنین حالاتی در بین مردم چه وجه‌ای دارد؟
آیا این روش ها، مضحک و خنده دار نیست؟ عدم اطلاع و عدم پایبندی به روش ها و نظرات علمی باعث بروز چنین نظرات و روش هایی می‌شود. فرض کنیم یک قاری قرآن در یک جمع ۱۰۰ نفری قصد تلاوت دارد و مشکل تحریر هم دارد. آیا چنین روش‌هایی را می‌توان در جمع انجام داد. قطعاً و مسلماٌ چنین کارهایی باعث خنده خواهد شد. البته در منزل و برای تمرین استفاده از روشهای فوق تا حدودی بلامانع است هرچند که در تمرینات هم باید پایبند روشهای علمی و صحیح و هدفمند بود ولی با توجه به روشهای غیر علمی در بسیاری از جلسات قرآن، چنین روشی برای تمرین در منزل با اغماض و اکراه قابل پذیرش است. هر چند که معتقدیم، همه افرادی که مبادرت به امر تدریس فنون و مسائل مهم تلاوت قرآن کریم می‌کند باید خود، بر آن مسئله تسلط کافی را داشته باشند و از روشهای علمی آن هم اطلاع داشته باشند.
در این حالت نیز مانند دو قسمت قبل عمل می‌شود....
آداب تلاوت قرآن 2
+ نوشته شده در دوشنبه نهم تیر 1393 ساعت 9:56 شماره پست: 45
آداب تلاوت قرآن
1
ـ طهارت و با وضو بودن
قاری قرآن هنگام تلاوت سزاوار است که با وضو باشد، چون هر قدر پاکی و قداست بیشتر شود، درک انسان از مفاهیم قرآن و محتوای آن افزون خواهد شد.
قال ابوالحسن (علیه السلام):
المصحف لاتمسّه علی غیر طهر ولا تجنباً ولا تمسّ خطّه ولا تعلّقه، انّ الله تعالی یقول: «لا یمسّه الاّ المطهّرون[1]»[2]
« قرآن را بدون وضو و در حال جنابت دست نزن و دست بر خط آن در این حال مگذار و آن را حمائل نکن! چرا که خداوند متعال فرموده: جز پاکان قرآن را مس نمی‌کنند.»
حضرت علی (علیه السلام) در خطبه همام، پرهیزگاران را چنین می‌ستاید:
... امّا اللّیل فصافّون اقدامهم تالین لاجزاء القرآن یرتّلونه ترتیلا، یحزّنون به انفسهم و یستثیرون به دواء دائهم، فاذا مرّوا بآیه فیها تشویق رکنوا الیها طمعا و تطّلعت نفوسهم الیها شوقا و ظنّوا انّها نصب اعینهم و اذا مرّوا بآیه فیها تخویف اصغوا الیها مسامع قلوبهم وظنّوا انّ زفیر جهنّم و شهیقها فی اصول آذانهم...
« و اما شب هنگام! راست بر پایند و قرآن را جزء جزء با تأمل و درنگ بر زبان دارند و با خواندن آن اندوهبارند و در آن خواندن، داروی درد خویش را به دست می‌آورند و اگر به آیه‌ای گذشتند که تشویقی در آن است به طمع بیارمند و جانهایشان چنان از شوق برآید که گویی دیده‌هایشان بدان نگران است و اگر آیه‌ای را خواندند که در آن بیم دادنی است، گوش دل‌های خویش بدان نهند،آنسان که پنداری بانگ برآمدن و فرو شدن آتش دوزخ را می‌شنوند.»[3]
2ـ استعاذه
یکی از آداب تلاوت قرآن این است که هنگام شروع تلاوت باید گفت:
اعوذ بالله من الشّیطان الرجیم
این دستوری است که خود قرآن کریم آن را فرمان داده است؛
فإذا قرأت القرآن فاستعذ بالله من الشیطان الرجیم[4]
« چون خواستی قرائت قرآن کنی پس پناه ببر از شیطان رانده شده.»
از امام صادق (علیه السلام) روایت است:
اغلقوا أبواب المعصیه بالإستعاذه و افتحوا ابواب الطّاعه بالتّسمیه
« درب‌های گناه را با (استعاذه) یعنی گفتن اعوذ بالله من الشیطان الرجیم) ببندید و درب‌های اطاعت را با بسمله ( یعنی گفتن بسم الله الرحمن الرحیم) بگشائید.»[5]
3ـ ترتیل
یکی دیگر از آداب تلاوت است، که در قرآن به آن اشاره شده است:
ورتّل القرآن ترتیلاً
« و ترتیل کن قرآن را ترتیل کردنی»[6]
از امام صادق (علیه السلام) درباره آیه ترتیل پرسیدند، فرمود: امیر المؤمنین فرموده است: یعنی قرآن را خوب بیان کن و همانند شعرا آن را به شتاب نخوان و مانند ریگ آن را پراکنده نساز![7]
و در بیانی دیگر از امام علی (علیه السلام) آمده است:
انّ القرآن لایقرأ هذرمه ولکن یرتّل ترتیلا
« همانا قرآن نباید با شتاب خوانده شود، بلکه باید آرام و با تأنی تلاوت شود»[8]
4ـ تزئین تلاوت با صدای نیکو
قرآن وقتی با صدای خوش خوانده شود، در دل انسان بیم و حزن و فروتنی راه می‌یابد، قال رسول الله:
زیّنوا القرآن بأصواتکم[9]
« قرآن را با آوای خود زینت دهید»
امام صادق (علیه السلام) از نبی اکرم نقل کرده است که:
لکلّ شیءٍ حلیه و حلیه القرآن الصّوت الحسن[10]
« هر چیزی زینتی دارد و صدای خوش زینت قرآن است»
عده‌ای در حضور امام علی بن موسی الرضا (علیه السلام) سخن از صدای خوب به میان آوردند، امام فرمود: علی بن حسین (علیه السلام) قرآن می‌خواند و گاه اتفاق می‌افتاد، که عابری از زیبایی صدای او بی‌هوش می‌شد.
کان علی بن الحسین (علیه السلام) احسن الناس صوتاً بالقرآن و کان السّاقون یمرون فیقفون ببابه یستمعون قراءته و کان ابو جعفر احسن الناس صوتاً.[11]
« علی بن الحسین (علیه السلام) در خواندن قرآن خوش صداترین مردم بوده آب آورها وقتی که به در خانه امام می‌رسیدند، می‌ایستادند، تا صدای امام را بشنوند، امام باقر (علیه السلام) نیز صدای خوش‌تر از دیگران داشت.»
5ـ 
نگاه به صفحه قرآن
پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) در این باره می‌فرماید:
افضل عباده أمّتی تلاوه القرآن نظراً[12]
« از رو خواندن قرآن برترین عبادت امت من است.»
در روایت دیگری نیز می‌فرماید:
لیس شیء اشدّ علی الشّیطان من القرائه فی المصحف نظراً[13]
« هیچ چیزی برای شیطان سخت‌تر از قرائت قرآن از روی آن نیست.»
6ـ احترام گذاشتن به قرآن و برگه‌های آن واجب و لازم است.
7ـ سجود هنگام تلاوت و یا استماع آیات سجده.
8ـ خوشبو کردن و نظافت دهان با مسواک
پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله و سلم) می‌فرماید:
نظّفوا طریق القرآن قیل: یا رسول الله و ما طریق القرآن؟ قال: افواهکم قیل: بماذا؟ قال بالسّواک.
« راه قرآن را پاکیزه نمائید! گفتند: ای رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) راه قرآن چیست؟ فرمود: دهانتان! گفتند: چگونه آن را پاکیزه کنیم؟ فرمود: به وسیله مسواک زدن.»
9ـ رو به قبله نشستن و پاها را جمع کردن و تکیه نکردن به احترام قرآن.
10ـ تلاوت با حزن:
امام صادق (علیه السلام) می‌فرماید:
انّ القرآن نزل بالحزن فاقرؤه بالحزن[14]
« قرآن با اندوه نازل گردیده، پس آن را با صدای حزین قرائت کنید.»
11ـ حضور قلب و توجه به قرآن و معانی آن
یعنی یاد خدا و عظمت و بزرگی او را در ذهن خود تقویت کنیم.
12ـ تفکر و تدبر در آیات الهی
افلا یتدبّرون القرآن ام علی قلوب اقفالها[15]
«چرا در قرآن تدبر نمی‌کنند و یا اینکه بر دلهایشان قفل‌ها زده شده است؟»
13ـ صلوات بر پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) و دعا کردن قبل از تلاوت قرآن، به ویژه دعاهایی که از معصومین (علیهم السلام) رسیده است.
14ـ تلاوت قرآن همراه با ترجمه و معانی آیات.
15ـ استمرار قرائت قرآن در هر روز و تلاش بر عمل به آیات آن.
16ـ سکوت هنگام استماع آیات
و اذا قری القرآن فاستمعوا له و أنصتوا لعلّکم ترحمون[16]
« و هرگاه قرآن خوانده شود، به آن گوش دهید و ساکت شوید تا بشنوید، باشد که مورد رحمت قرار گیرید.»
17ـ قرار دادن قرآن در جایی بلندتر از زمین (مانند رحل)
18ـ قرائت قرآن با کمال ادب و تواضع
سزاوار است قاری هنگام تلاوت قرآن خود را در محضر خداوند بداند و از خندیدن و شوخی کردن و حتی حرف زدن با دیگران تا پایان قرائت بپرهیزد.
19ـ تلاوت قرآن در مکان‌های شایسته (مانند خانه، مسجد و حرم) و پرهیز از جاهای نامناسب (مانند محل رفت و آمد مردم)
20ـ قرائت قرآن با لحن و لهجه عربی
21ـ تمیز و پاکیزه نگه داشتن قرآن و قرار دادن آن در جلد و جای مناسب
22ـ شرک موانع فهم قرآن
قاری قرآن باید در رفع موانع و حجب شیطانی بکوشد.
مهمترین حجاب‌های فهم چهارتا می‌باشد.
الف) برخی از قاریان تمام تلاش خویش را صرف تلفظ صحیح کلمات قرآن می‌کنند، تا مبادا حرفی را از مخرج نادرست، ادا کنند، در چنین وضعیتی دیگر برای توجه به معانی، مجالی باقی نمی‌ماند، شکّی نیست که چنین تلاشی از وسوسه‌های شیطان است که مردم را از درک معانی کلام الهی باز دارد.
ب) اینکه تلاوت کننده در مسائل، مقلّد نظریه‌ای باشد که به تقلید آن را یاد گرفته و نسبت به آن جمود و تعصب داشته باشد،این چنین اعتقاد و تعصب مانع از ارتقاء است.
ج) اینکه قاری بر گناهی اصرار ورزد و یا متکبر و به طور کلی اسیر هوای نفس باشد، این گناهان سبب تاریکی دل می‌گردد و مانند غبار بر آیینه قلب نشسته، از تجلی حق جلوگیری می‌کند و این بزرگ‌ترین حجاب دل است.
د) اینکه تفسیر ظاهری آیه را بخواند و بپذیرد که کلمات قرآن در معانی خود منحصر به همانی است که از ابن عباس و مجاهد و امثال آنها نقل شده و بقیه تفسیر به رأی است و این خود از حجاب‌های بزرگ فهم قرآن است.
23ـ تخصیص
یعنی اینکه تلاوت کننده در نظر بگیرد که مقصود از هر خطاب قرآن خود اوست، پس اگر نهی یا امری را در قرآن می‌خواند یا وعده و وعیدی را می‌شنود، خود را مخاطب بداند و اگر داستان‌های انبیاء و اقوام گذشته را قرائت کند آنها را به منزله داستان‌های افسانه‌ای تلقی نکند، بلکه بداند که مقصود از آنها عبرت است، در قرآن می‌خوانیم:
و لقد یسّرنا القرآن للّذکر فهل من مدّکرٍ[17]
یعنی ما قرآن را برای پند گرفتن آسان ساختیم، پس آیا پند گیرنده‌ای هست؟
24ـ تأثیر پذیری
قاری قرآن باید از آیات گوناگون کلام الهی متأثر شود و به حسب مضمون هر آیه حالت حزن و اندوه و یا نشاط و شادی برایش حاصل گردد چنانکه پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) خود از آیات الهی متأثر بود.
به بیان دیگر: هرگاه به آیات مربوط به بهشت می‌رسد، خوشحال شود و رفتن به بهشت را از خداوند بخواهد و هرگاه به آیات مربوط به جهنم می‌رسد، ناراحت و محزون گردد و به خدا پناه ببرد.
25ـ ترقی
یعنی اینکه قاری در حین تلاوت قرآن چندان اوج بگیرد و احساس تقرب به درگاه باری تعالی کند تا به آنجا برسد، که آیات را از صاحب وحی بشنود.
فرق است بین کسی که تماشاگر سخن گفتن دو کس است، با کسی که مخاطب گوینده است، مشارکت ما در تلاوت قرآن، ابتدا، مشارکتی تماشاگرانه است، یعنی بازیگران صحنه، دیگران‌اند و ما به تماشا دعوت شده‌ایم، این نحوه از مشارکت می‌تواند ارتقاء یابد و به مشارکتی بازیگرانه تبدیل شود، یعنی به جایی برسد که ما احساس کنیم، مخاطب مستقیم کلام خداوند هستیم و اینجاست که بهره‌ای دیگر می‌بریم و لذتی دیگر از مرتبه‌ای والاتر!
26ـ گفتن «صدق الله العلی العظیم» (خدای بلند مرتبه بزرگ راست گفته است) در آخر تلاوت
27ـ قرائت دعاهای رسیده از پیشوایان معصوم پس از پایان تلاوت
دانلود
